25 lutego 2025 r. w trybie online odbyło się Seminarium Zespołu ds. Statystyki Publicznej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego pt. „Wyzwania badawcze i metodologiczne obliczania liczby ludności Polski”.
Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP) był podczas spotkania reprezentowany przez Krzysztofa Kalinowskiego, Wójta Gminy Dębe Wielkie, Członek Komisji Rewizyjnej Związku.
Nie tylko eksperymentalny sposób szacowania liczby mieszkańców…
Jak przekazał reprezentant ZGWRP, przedstawiciele Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) zachęcali do skorzystania z Systemu Monitorowania Usług Publicznych (SMUP) jako narzędzia do porównywania jakości usług publicznych. Pracownicy GUS-u przekazali, że w statystyce publicznej w Unii Europejskiej odchodzi się od spisów powszechnych przeprowadzanych co 10 lat.
W trakcie seminarium przedstawiciele GUS-u zaprezentowali także koncepcję określania liczby mieszkańców w siatce kilometrowej na podstawie śladów życia i pobytu. Przedstawiony został również eksperymentalny sposób szacowania liczby mieszkańców.
Wykaz osób z unikalnym numerem statystycznym
Główny Urząd Statystyczny dysponuje wykazem osób, którym nadawany jest unikalny numer statystyczny (UNS). Wykaz ten jest opracowywany na podstawie śladów życia po uwzględnieniu osób zmarłych, osób powyżej 90 roku życia i osób, które wyjechały z Polski na stałe. W wykazie uwzględnione są także osoby pobierające świadczenia poza Polską, osoby występujące tylko w jednym rejestrze. Ponadto wykaz GUS-u uwzględnia też osoby z adresem zamieszkania poza Polską, osoby w wieku ponad 90 lat, które nie pobierają emerytury. W wykazie ujęci są również cudzoziemcy bez adresu. Z przekazanej informacji wynika, iż GUS jest w stanie przypisać adres do 99,97% osób z wykazu, a 95,87% tych adresów posiada współrzędne geograficzne.
Eksperymentalny wykaz dawałby duże możliwości dla gmin odnośnie naliczenia opłaty za zagospodarowanie odpadów, gdyby GUS mógł określić liczbę mieszkańców dla konkretnego adresu – wskazał wójt Krzysztof Kalinowski.
Podczas spotkania, GUS przekazał, że opracowuje macierz przepływów ludności z mieszkania do pracy – dostępna na stronie GUS – oraz macierz dojazdów do szkół.
Reprezentujący ZGWRP Wójt Gminy Dębe Wielkie, zgłosił konieczność podawania przez mieszkańców miejsca zamieszkania. Jak wskazał, obecnie coraz mniej mieszkańców dopełnia obowiązku meldunkowego. Brak danych dotyczących zamieszkania w aktach notarialnych dotyka ewidencji gruntów i budynków, a to oznacza problemy w sprawach administracyjnych z ustaleniem stron postępowania.
Problemy zasygnalizowane w imieniu ZGWRP
Wójt Kalinowski zgłosił też problemy z realizacją ustawy o funduszu sołeckim. Wskazał, że wyliczenie kwoty funduszu sołeckiego w gminie następuje na podstawie danych o liczbie mieszkańców wg GUS. Jednak rozdział środków na poszczególne sołectwa jest dokonywany już na podstawie danych ewidencji mieszkańców – bazy meldunkowej. Przy braku możliwości wyegzekwowania obowiązku meldunkowego rośnie różnica między liczbą mieszkańców wg GUS a liczbą osób zameldowanych. Skutkiem tego jest błędne naliczanie wysokości funduszu sołeckiego przypadającej na konkretne sołectwo. Krzysztof Kalinowski podkreślił, że należy zmienić ustawę o funduszu sołeckim, w taki sposób, aby dane o liczbie mieszkańców były porównywalne. Przykładowo GUS mógłby, w oparciu o dane eksperymentalnego wykazu mieszkańców, oszacować liczbę mieszkańców dla każdego sołectwa. Problemem jest brak ogólnokrajowej bazy sołectw z wyznaczeniem ich granic – zaznaczył przedstawiciel ZGWRP.