Zakończył się XVII Kongres Gmin Wiejskich!

Po raz siedemnasty na Kongresie Gmin Wiejskich Wójtowie, Burmistrzowie, Przewodniczący Rad, Radni, Skarbnicy i inni przedstawiciele gmin z całej Polski spotykali się celem zaakcentowania ważnych dla gmin wiejskich tematów w debatach z przedstawicielami rządu i parlamentu. W spotkaniu uczestniczyło ponad 900 osób. Relacja wideo jest dostępna na naszej stronie.

W debatach uczestniczyli między innymi: Anna Zalewska Minister Edukacji Narodowej, Paweł Mucha Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta, Henryk Kowalczyk, Przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów, Ryszard Zarudzki, Podsekretarz Stanu MRiRW, Marek Zagórski, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Cyfryzacji, Czesław Siekierski, Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego. Pierwszego dnia Kongresu odbyły się cztery równoległe panele: Panel Wójtów i Burmistrzów, Forum Skarbników, Forum Radnych i Przewodniczących Rad, Forum „Innowacje w gminach wiejskich – środowisko, edukacja, usługi. Przedstawiciele samorządów rozmawiali między innymi o gospodarowaniu przestrzenią, ze szczególnym uwzględnieniem stanu prac nad kodeksem urbanistyczno-budowlanym a także o gospodarowaniu nieruchomościami w kontekście nowych i planowanych aktów normatywnych. Omówiona została również ustawa krajobrazowa w praktyce – jej cele, korzyści i wdrożenie oraz wdrożenie ustawy „Prawo wodne”. W trakcie obrad Wójtów i Burmistrzów przybliżono również program „Ogólnopolska Sieć Edukacyjna”. Forum Radnych i Przewodniczących Rad obejmowało zagadnienia związane między innymi ze społeczeństwem obywatelskim, inicjatywą uchwałodawczą rady i obywateli oraz z nowymi technologiami w pracy radnych. O przewidywanych zmianach w indywidualnym wskaźniku zadłużenia i samorządowym podatku VAT po centralizacji oraz o podatku od nieruchomości rozmawiali uczestnicy Forum Skarbników. W tym panelu poruszono także kwestie finansowania inwestycji na obszarach wiejskich i to jaką rolę odgrywają w nim krajowe i lokalne instytucje finansowe. Forum otwarte było okazją do zapoznania się z innowacjami na obszarach wiejskich w zakresie środowiska, edukacji i usług. W panelach i forach pierwszego dnia udział wzięli między innymi: Marek Zagórski, Sekretarz Stanu Ministerstwa Cyfryzacji, Zdzisława Wasążnik, Dyrektor Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego, Justyna Przekopiak Dyrektor Departamentu Podatków Sektorowych, Lokalnych oraz Podatku od Gier.

Na zakończenie pierwszego dnia Kongresu samorządowcy wzięli udział w wykładzie o tym jak skutecznie przygotować się do przyszłorocznej kampanii wyborczej.

Odśpiewaniem hymnu narodowego rozpoczęły się obrady drugiego dnia Kongresu. Po krótkim przywitaniu gości Kongresu, zastępca szefa Kancelarii Prezydenta Paweł Mucha odczytał zgromadzonym list od Prezydenta Andrzeja Dudy skierowany do uczestników XVII Kongresu Gmin Wiejskich. Prezydent podkreślił w nim, że Polska zawdzięcza samorządowcom znaczną część pozytywnych zmian po 1990 r. „Uważam, że samorządność oraz ogromny potencjał pozytywnej energii, wiedzy, doświadczenia i lokalnego patriotyzmu samorządowców (…) trzeba chronić i umacniać, tworzyć sprzyjające im warunki działania” – zaznaczył. Prezydent zauważył w liście, że potrzebne jest dobre prawo, skrojone na miarę potrzeb samorządów. Przypomniał, że nad odpowiednimi rozwiązaniami prawnymi pracuje powołany w Kancelarii Prezydenta zespół prawa samorządowego. „Jednak najistotniejszym elementem jest w tym kontekście uchwalenie nowej ustawy zasadniczej. W debacie o konstytucji nie może zabraknąć wyraźnego stanowczego głosu samorządowców” – podkreślił Prezydent. Jako kolejny, głos zabrał Henryk Kowalczyk, Minister, przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów, który przemawiał w imieniu Premier RP, Beaty Szydło, który przypomniał m.in., że zarówno on sam jak i Premier zarządzali gminami wiejskimi.

Część merytoryczna Kongresu została rozpoczęta debatą o oświacie. Przewodniczący Związku przybliżył samorządową perspektywę realizacji zadań oświatowych. Przedstawił analizę ankiet otrzymanych od ponad 400 gmin, których celem była wstępna ocena wdrażania zmian w oświacie. Podkreślił, że jesteśmy na początku procesu i zmiany te wymagać będą od samorządów jeszcze dużego wysiłku, i będą one kosztowne. Odnosząc się do wystąpienia Przewodniczącego Związku, Minister Edukacji Narodowej, Anna Zalewska podkreśliła, że będąc zaangażowana przez 9 lat w samorządzie, dobrze się czuje w tym środowisku i rozumie jego problemy. Minister Edukacji, podkreśliła, że sprawne wdrożenie zmian w oświacie, to zasługa samorządów. Minister Zalewska wspomniała, że w tym roku w szkołach pojawiły się dwie dodatkowe godziny zajęć. „Jedna godzina w systemie to jest 1100 miejsc pracy. W następnym roku w klasie ósmej będą w systemie cztery godziny. To jest 4400 miejsc pracy. Jednocześnie tworzymy dodatkowe oddziały, które nie pozwolą na kumulowanie w siódmej i ósmej klasie roczników (…). Dzięki Wam mamy ogromne uprzedszkolnienie. Jesteśmy liderem w Europie” – mówiła Minister Edukacji do zgromadzonych samorządowców. Szefowa resortu edukacji przedstawiła kolejne plany związane z wdrażaniem reformy edukacji. Zapowiedziała m.in., że do 2019 r. w każdej placówce będzie szerokopasmowy internet powyżej 100 Mb/s.(…). „Każda szkoła ma wyglądać tak samo, mieć wykształconego nauczyciela (…), obojętne czy jest w Warszawie w elitarnym liceum, czy w małej wsi pod granicą” – powiedziała Minister Edukacji. Poinformowała również, że w każdej szkole przez 10 lat będzie darmowy internet. „Dyrektorzy szkół nie będą do was przychodzić, że trzeba wykupić abonament, że trzeba 300 czy 500 zł miesięcznie na to, żebyśmy naprawdę byli w XXI wieku” – podkreśliła szefowa resortu edukacji. Oprócz zapowiadanych wcześniej przez resort edukacji tabletów dla uczniów, w każdej klasie mają pojawiać się multimedialne tablice. Podkreśliła, że po stronie samorządów leży obowiązek wyposażenia pracowni naukowych w każdej placówce.
Poinformowała, że resort ma przygotowany projekt zmian w subwencji oświatowej na 2019 r. i czeka na gotowość samorządów. Jak podkreślił Marek Olszewski, przewodniczący ZGW RP, koncepcja MEN odpowiada na nowe wyzwania, ale wprowadzanie jej od 1 stycznia 2018 r. jest ryzykowne. „Nowy system finansowania nie powinien pojawić się teraz. Samorządy nie mają pełnej samodzielności, jeśli chodzi o sieci szkolne. Trzeba spokojnie nad nimi popracować” – zaznaczył Przewodniczący Związku. Według Przewodniczącego ZGW RP, system finansowania oświaty musi być skorelowany z całym systemem edukacji i „musi zapewnić prowadzenie zadań wynikających z prawa oświatowego oraz uwzględnić dziesiątki uwarunkowań, z których większość co do zasady musi być skatalogowana i wyceniona”. Marek Olszewski wskazał, że potrzeba zwiększenia w algorytmie subwencji oświatowej wagi małej szkoły oraz zmian w definicji szkoły.„To nie jest już szkoła sześcioklasowa tylko ośmioklasowa, więc nie można definiować jej przez 70 uczniów” – powiedział Przewodniczący ZGW RP. Minister Edukacji wskazała, że ta liczba w małej szkole jest optymalna. Dodała, że placówki będą mieć dodatkową funkcję i zmieni się ich idea. Wójtowie w dyskusji pytali o zmianowość, braku środków na rozbudowę małych szkół, braku sali gimnastycznych, świetlic, bezpłatnych obiadów, dowóz do szkoły dzieci niepełnosprawnych, urlopów na poratowanie zdrowia, karty nauczyciela.

W drugiej części obrady poświęcone były dyskusji nad rozwojem obszarów wiejskich w kontekście „Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” i będącego jej częścią „Paktu dla obszarów wiejskich”. Wprowadzenie do tematu przedstawił Stanisław Jastrzębski Wiceprzewodniczący ZGW RP, Wójt gminy Długosiodło. Wiceprzewodniczący Związku postawił przed uczestnikami debaty szereg kwestii, które budzą na wsi niepokój, a czasami zniecierpliwienie mieszkańców. Podkreślił między innymi, że 60 % gmin wiejskich czeka wciąż na kanalizację, a 15% na wodociągi. Niezbędna jest też poprawa jakości dróg. Co można zrobić, żeby zatrzymać młodzież? – pytał zebranych Stanisław Jastrzębski. Główne założenia Paktu dla obszarów wiejskich przybliżył Ryszard Zarudzki, Podsekretarz Stanu MRiRW. Po wystąpieniach odbyła się debata, której partnerem Związku był dziennik „Rzeczpospolita” a prowadziła ją redaktor Zuzanna Dąbrowska. W debacie oprócz Stanisława Jastrzębskiego i Ryszarda Zarudzkiego uczestniczyli: Czesław Siekierski, Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego, Henryk Kowalczyk, Przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów oraz dr hab. Prof. nadzw. PAN, Monika Stanny. W dyskusji Ryszard Zarudzki przybliżył elementy strategii rozwoju wsi i rolnictwa. Jak ocenił, to czego nie ma dzisiaj w ustawie o polityce rozwoju, to jasne i czytelne umocowanie w niej polityki wiejskiej i jej elementów. „Do tej pory w ustawie o polityce rozwoju mówimy o polityce miejskiej, czasami jak spotkam się z ekspertami, to mówią o obszarach miejskich i pozamiejskich” – podkreślił Minister Zarudzki i dodał, że trzeba „odwrócić ten trend”. Mówiąc o poszczególnych elementach składowych polityki wiejskiej, na pierwszym miejscu wskazał Strategię Odpowiedzialnego Rozwoju. Jest to, w jego ocenie, zasadnicza zmiana polityki strategii na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, które przestają być obszarami marginalizowanymi. Dlatego, że wszystkie obszary wiejskie są objęte interwencją, w tym też obszary peryferyjne. Zdaniem Wiceministra za nadanie nowego znaczenia obszarom wiejskim i za rozwój obszarów wiejskich jest odpowiedzialny cały rząd. Drugim ważnym elementem są programy strategiczne. „Jeśli chodzi o Ministerstwo Rolnictwa, to realizuje 16 projektów strategicznych samodzielnie i 5 przy współpracy z innymi ministerstwami” – poinformował Minister Zarudzki. W jego opinii programy strategiczne mają istotne znaczenie chociażby ze względu na finansowanie i programowanie unijne. W sposób szczególny wiceminister zwrócił się do wójtów i burmistrzów. Zwrócił uwagę na problematykę infrastruktury na obszarach wiejskich i cały pakiet z tym związany: kanalizację, drogi, infrastrukturę związaną z kulturą, oświatą, kształcenie ustawiczne dorosłych, wodę dla wsi, energię rozproszoną, politykę senioralną. Elementem polityki wiejskiej jest „Pakt dla obszarów wiejskich”, któremu, jak zapowiada Minister, będzie poświęcony rok 2018. „Będziemy systematycznie i systemowo udostępniać te informacje i będziemy przeprowadzać konsultacje w trakcie prac nad paktem” – mówił.

Kolejna debata Kongresu poświęcona była integralności terytorialnej gmin. Sprawy zmian granic gmin opolskich, problemy Szczawy, Grabówki a w bieżącym roku Rzekunia i Starego Miasta, poruszyły i poróżniły środowisko samorządowe. Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej od lat podkreśla, że jedyną drogą do poprawy jakości świadczonych usług i wzrostu gospodarczego sąsiadujących gmin jest realizowana w różnych wymiarach współpraca i porozumienie. Nie jest rozwiązaniem wzrost jednej gminy kosztem drugiej; należy pamiętać, że nasi mieszkańcy są mobilni i oczekują równego poziomu usług niezależnie od miejsca, w którym żyją. W trakcie debaty „Ochrona Granic Gmin Elementem Stabilności Rozwoju Samorządów Lokalnych” zaprezentowane zostało stanowisko Związku, w którym podkreślono jako podstawę nienaruszalność granic a do regulacji wyjątkowych sytuacji niezbędne jest doprecyzowanie przepisów i warunków jakie muszą być spełnione przy zmianach granic.

Sierpniowe nawałnice, które były szczególnym doświadczeniem dla wielu samorządów były powodem do wpisania do programu Kongresu debaty – „System zarządzania kryzysowego i działania związane z szacowaniem i likwidacją skutków klęsk żywiołowych”. Uczestnicy Kongresu solidaryzują się z samorządami oraz mieszkańcami poszkodowanymi w nawałnicach w bieżącym roku”. W postulatach ujętych w stanowisku Kongresu proponuje się m.in. „ujednolicić prawo obowiązujące w sytuacji zagrożenia. Jasno i precyzyjnie określić w ustawie o zarządzaniu kryzysowym zasady finansowania zadań”. Uczestnicy Kongresu domagają się również ustawowego wprowadzenia stałych przepisów „o formach, zakresie i wysokości pomocy dla poszkodowanych oraz zasad ich waloryzowania (np. wysokość zapomogi na bieżące potrzeby dla poszkodowanych nie zmieniła się od 20 lat)”. Ponadto, uregulowania wymagają metody szacowania strat. Chodzi m.in. o „ujednolicenie zasad szacowania strat powstałych w budynkach mieszkalnych, gospodarczych oraz płodach rolnych, jednoznaczne określenie kto ma tego dokonywać, według jakich reguł i wytycznych”.

Pod koniec obrad Kongresu Przewodniczący Związku Marek Olszewski zaprosił uczestników na wspólne obchody 25-lecia reaktywowania Związku Gmin Wiejskich, do Poznania, kiedy w dniach 19-20 czerwca 2018 r. odbędzie się XXXII Zgromadzenie Ogólne Związku, połączone z XVIII Kongresem Gmin Wiejskich. Przewodniczący poprosił aby już teraz rezerwować czas na udział w tak szczególnym dla Związku spotkaniu.

Na zakończenie obrad przyjęto stanowiska XVII Kongresu Gmin Wiejskich: