28 maja br. w warszawskim biurze Związku Miast Polskich (ZMP) odbyło się spotkanie delegacji Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy (CLRAE) z przedstawicielami polskich organizacji samorządowych, w tym Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP).
Delegację Kongresu, reprezentowali sprawozdawcy ds. demokracji lokalnej i regionalnej. Byli to: Andersa Knape ze Szwecji i Andrew Boff ze Zjednoczonego Królestwa. Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej reprezentował Stanisław Jastrzębski, Przewodniczący Zarządu ZGWRP.
Spotkanie stanowiło drugą część wizyty monitorującej w Polsce. Pierwsza odbyła się w październiku 2024 r., a celem wizyty była ocena stosowania Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego (EKSL) w naszym kraju od czasu poprzedniego raportu monitorującego przyjętego przez CLRAE w 2019 r.
Podczas spotkania uczestnicy omawiali różnorodne kwestie. Mowa była m.in. o wdrażaniu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (JST), która obowiązuje od stycznia 2025 r. Dyskutowano o sytuacji finansowej władz lokalnych i regionalnych i o interakcjach między administracją rządową a stowarzyszeniami władz lokalnych i regionalnych. Podjęto także kwestie ochrony prawnej samorządu terytorialnego oraz dostępu do sądów krajowych.
Zabierając głos, przewodniczący Zarządu ZGWRP, podkreślił, że to co aktualnie jest wyzwaniem w odniesieniu do ustawy o dochodach JST, to fakt pracowania w 2025 roku na budżecie, który mimo zwiększenia o 24 mld zł względem poprzedniego, nadal nie jest wystarczającym na rosnące potrzeby JST. Stanisław Jastrzębski wskazał przy tym, że przyczyną tej sytuacji jest m.in ogromny problem niżu demograficznego, z jakim borykają się samorządy gminne. Szef ZGWRP zwrócił uwagę, iż największy deficyt w finansach samorządowych ujawnia się w budżecie oświatowym – jest to blisko 50 mld zł. Deficyt ten, w jego opinii, jest skutkiem zarówno, niżu demograficznego, jak i podwyżek dla nauczycieli. Propozycją Związku w tym zakresie jest przejęcie kosztów wynagrodzeń pedagogów przez rząd, a także przekazanie kompetencji w zakresie decyzji o sieci szkół w gminach – radom gmin.
Przewodniczący Zarządu ZGWRP przedstawiał również problem dotyczący zmian granic gmin, który odbywa się poprzez wchłanianie terenów gminnych przez sąsiadujące większe miasta. Stanisław Jastrzębski podkreślił pilną potrzebę dokonania zmian legislacyjnych w tym zakresie.
Podczas spotkania omówiona została również kwestia starzejącego się społeczeństwa. W tym kontekście podkreślano, że widoczna jest potrzeba budowania dziennych centrów aktywności lokalnej, tak by za kilkanaście lat, gminy były przygotowane na to, że 1/4 społeczności lokalnych mogą stanowić seniorzy, którzy nie będą mogli liczyć na opiekę bliskich.
Na podstawie informacji przekazanych przez przedstawicieli organizacji samorządowych zostanie przygotowany raport dotyczący stosowania w Polsce EKSL. Opracowanie zostanie zaprezentowane jesienią w Radzie Europy.
fot. Archiwum ZMP